بارها از طریق رسانه ها و جراید در رابطه با مضرات سیگار و دخانیات بحث و صحبت شده است و تکرار گفته های گذشته و اصول علمی زیان های سیگار هرچند واجب است ولی هدف این مقاله نیست، ولی مصرف دخانیات و سیگار در ارتفاع از آن مقوله هایی است که نیاز به توجه و تذکر چندباره و جدی تری دارد که البته در باره آن کمتر گفته یا شنیده شده است.
شاید شما هم گاها در حین ورزش کوهنوردی و در ارتفاع بالاتر از۲۷۰۰ متر که علائم اولیه بیماریهای ارتفاع بوجود می آید ندرتا شاهد کوهنوردی باشید که پشت تخته سنگی سیگاری را روشن کرده و با میلی وافر پک هایی به سیگار خود می زند.
سیگار و دود ناشی از آن حاوی حدود ۴۰۰۰ ماده سمی می باشد. اثرات خوشایند سیگار مربوط به نیکوتین آن است همچنین سیگار دارای مواد دیگری از جمله گاز مونوکسید کربن و فرمالدئید و قطران و . . . می باشد که در ترکیبات گازی آن موجود است.
مونوکسید کربن بعد از ورود به ریه ها با هموگلوبین خون ترکیب شده و جای اکسیژن را می گیرد (شاید بد نیست بدانید میل ترکیبی مونوکسید کربن با هموگلوبین خون ۲۰۰ بار بیشتر از میل ترکیبی اکسیژن با هموگلوبین است) و همین امر باعث اشغال بخشی از هموگلوبین خون با گاز مونوکسید کربن می شود و سیستم اکسیژن رسانی به بافتهای حیاتی ما نظیر مغز را دچار اختلال می کند در نتیجه فرد مصرف کننده سیگار در شرایط کمبود اکسیژن قرار می گیرد و حال اگر فرد عمل کشیدن سیگار را در ارتفاع بالاتر از ۲۷۰۰ متر که شرایط کمبود اکسیژن در آنجا مهیا است انجام دهد دچار علائم حاد کمبود اکسیژن قرار می گیرد که علائمی نظیر حالت تهوع، استفراغ، عرق سرد، سرگیجه، تپش قلب و سردرد می شود البته این علائم خصوصا در افرادی که عادت کمتری به مصرف سیگار دارند شدیدتر و خطرناک تر است.
مونوکسید کربن همان گازی است که در فصول سرد سال بعلت بی رنگ و بی بو بودن آن و در اثر بی احتیاطی باعث مرگ حداقل ۲۰۰ نفر در سال در کشور ما می شود.
مصرف سیگار در ارتفاع بعلت کمبود اکسیژن رسانی (که مزید بر کمبود اکسیژن موجود در محیط است) به بافتهای عضلانی بدن، اکسیژن کمتری رسیده و باعث خستگی زودرس و ضعف عضلانی می شود در نتیجه فرد نمی تواند به راحتی به صعود خود ادامه دهد. همچنین بدلیل بروز مشکلات تنفسی حاد و مزمن همچون بیماری برونشیت مزمن و آمفیزم باعث اختلال اکسیژن رسانی و کاهش کارایی و فعالیت ورزشی کوهنورد می شود.
لازم به تذکر است که ترمیم زخم ها در بدن افراد سیگاری با ۸۰% تاخیر صورت می گیرد. در نتیجه این افراد بایدبیشتر مراقب صدمه دیدن خود در اثر اجسام تیز و برنده و همچنین صدمات ناشی از ورزش کوهنوردی نظیر کشیدگی عضلات، پیچ خوردگی مچ پا و دیگر صدمات عضلانی باشند.
مصرف سیگار در ارتفاع باعث افزایش ضربان قلب و افزایش فشارخون می گردد و این شرایط برای افرادی که دارای ازدیاد فشار خون کنترل نشده اند به مراتب می تواند خطرناک باشد و حتی در مواقعی می تواند باعث بروز سکته های قلبی و مغزی (خصوصا در ارتفاع بالا) گردد.
مصرف مزمن سیگار در طول زمان باعث افزایش غلظت خون و بیماری پلی سایتمی می گردد. زیرا افراد سیگاری در معرض مزمن کمبود اکسیژن در طول زندگی می باشند و بدن برای جبران آن ناچار به افزایش غلظت خون است تا بتواند وضعیت خونرسانی بدن را بهتر کند و برای جبران آن اقدام به افزایش ترشح هورمون “اریتروپوئتین” از کلیه ها می کند که این هورمون با اثر بر مغز استخوان باعث خونسازی بیشتر و افزایش غلظت خون می گردد. و بخاطر همین هم افراد سیگاری دارای لب هایی تیره و صورتی سیانوزه و کدر می باشند و براحتی نمی توانند نفس بکشند و بیشتر مواقع احساس تنگی نفس دارند.
کلا ورزش کوهنوردی با مصرف دخانیات و سیگار مغایرت دارد و بعلاوه می تواند بوجود آورنده مشکلات جدی در کوهنورد باشد حتی اگر بصورت تفریحی و هر از گاهی استفاده گردد.

تدوین: دکتر حمید مساعدیان
عضو کمیسیون پزشکی اتحادیه جهانی کوهنوردی

برگرفته از: انجمن پزشکی کوهستان ایران