چهارم مهرماه، در ایران به عنوان روز پاک‌سازی کوهستان شناخته شده است. این روز هم مانند چند مناسبت‌ دیگر، فرصتی است برای طرح مشکلات محیط زیستی کوه‌ها و یادآوری ضرورتِ گام برداشتن برای تخفیفِ این مشکل‌ها. برنامه‌‌های جمع‌آوری زباله، همچنان یکی از ضرورت‌های کنش محیط زیستی و یکی از مؤثرترین راه‌ها برای جلب توجه و مشارکت همگان به امر محیط زیست است. شوربختانه کسانی هستند که این کار را کوچک می‌گیرند یا تخطئه می‌کنند‌، به ویژه آن دسته از مدیران دولتی که نمی‌خواهند سازمان‌های غیردولتی را در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها مشارکت دهند، یا آن دسته از گردانندگان سازمان‌های ظاهراً غیردولتی و داوطلب که درواقع پیمانکاران پروژه‌هایی درآمدزا هستند. این اشخاص، گاه در مقام تحقیر، فعالان برنامه‌های پاک سازی را «آشغال جمع کن»‌هایی می‌خوانند که تخصصی ندارند، و ادعا می‌کنند که «شأن» خودشان بالاتر از این کارها است. اما واقعیت این است که این افراد غالباً بی‌عملی خویش، یعنی تن ندادن به کارهای به‌راستی داوطلبانه را با این اظهارها پوشش می‌دهند. اگر هم بخواهیم خیلی خوش‌بینانه بگوییم، این افراد به نقش مهمی که برنامه‌های پاک‌سازی طبیعت در حساس‌سازی افکار عمومی داشته آگاه نیستند.

در سراسر جهان، فعالان واقعیِ محیط زیست در مناسبت‌های مختلف اقدام به بسیج مردم برای جمع‌آوری زباله‌های رهاشده می‌کنند؛ از قله‌‌ی اورست تا دره‌ها و جنگل‌ها و ساحل‌ها، میدان عملِ این زنان و مردان بی‌ادعا است. در ایران هم از حدود سی سال پیش، برنامه‌های سازمان‌یافته‌ای برای پاک‌سازی مسیرهای کوه‌نوردی آغاز شد که در مراحل نخست، به ویژه در علم‌کوه، دماوند، و کوه‌های شمال تهران نمود داشت. این حرکت کوه‌نوردانِ دوستدار طبیعت، سرآغاز جنبشی اجتماعی با هدف حفظ محیط زیست شد که امروزه دستاورد آن را در جامعه به شکل حضور صدها سازمان غیردولتیِ ثبت شده و هزاران گروه و جمعِ دوستانه‌ی طرفدار محیط زیست می‌بینیم.

نباید فراموش کرد که هنوز یکی از بزرگ‌‌ترین معضل‌های کشور ما، موضوع مدیریت پسماند است؛ حل این مشکل در گروی افزایش آگاهی و انجام اقدام‌‌‌‌های فردی، جمعی، و ملی است. افرادی که در حرکت‌‌‌‌های پاک‌‌سازی شرکت می‌کنند، هم آگاهی محیط زیستی دیگران را افزایش می‌دهند، هم به احیای زیبایی یک محیط (ولو بسیار کوچک) کمک می‌کنند، و هم مطالبه‌گر می‌شوند و از این رهگذر مسوولان نهادهای عمومی را وادار به ایفای درست وظیفه‌شان می‌سازند.

شایسته است در یکی دو هفته‌ی پیشِ رو، ساعتی از وقتِ طبیعت‌گردیِ خود را به جمع‌آوری زباله‌های رهاشده اختصاص دهیم تا ادای دینی کرده باشیم به زمینِ باسخاوت، و یادآوری‌‌ای به آنان که مسوولیت خویش را فراموش کرده اند.

مطلب از: آقای عباس محمدی

برداشت از: دیده بان کوهستان

تصویر: اردیبهشت ۱۳۹۱ در ارتفاعات رستم آباد – جمع آوری زباله در کوهستان به مناسبت روز زمین – برنامه کانون کوهنوردان گیلان