داستان کشف بلندترین قله ی جهان

در سال ۱۸۰۲ دولت بریتانیا پروژه بزرگ نقشه‌برداری خود موسوم به Great Trigonometrical Survey را برای اصلاح نام، موقعیت و ارتفاع بلندترین کوه‌های دنیا آغاز کرد.

تعیین موقعیت و ارتفاع دقیق قلل براساس محاسبات پیچیده ریاضی و ابزارهای دقیق مانند دوربین نقشه‌برداری «تئودولیت» ۵۰۰ کیلویی (که برای حمل آن احتیاج به ۱۲ نفر بود) انجام می‌گرفت. حساسیت محاسبات تا حدی بود که تیم محاسباتی باید موارد بسیار زیادی از قبیل میزان شکست نور در هوا، تاثیر فشار، دما و موارد دیگر را نیز در نظر می‌گرفتند.

تیم در سال ۱۸۳۰ به هیمالیا رسید؛ ولی دولت نپال به انگلیسی‌ها اجازه فعالیت نداد و آن‌ها مجبور شدند مشاهدات خود را از منطقه Terai در مرز هند و نپال ثبت کنند. جایی که سرما، باران‌های سیل‌آسا و مالاریا بسیاری از باربرها و اعضای تیم را از پای درآورد…

در نوامبر ۱۸۴۷ «اندرو واو» قله مرتفعی را در فاصله ۲۳۰ کیلومتری قله «کانگچن‌جونگا» (که تا آن زمان بعنوان بلندترین قله‌ی جهان شناخته می‌شد) مشاهده و با اشتیاق خبر آن را مخابره نمود؛ «جان آرمسترانگ»، همکار «اندرو واو» نیز این قله را از موقعیت دیگر مشاهده نمود و نام “قله b” بر روی آن گذاشته شد.
در نهایت پس از انجام آخرین مشاهده در تاریخ ۱۷ ژانویه ۱۸۵۰ و انجام محاسبات اولیه ارتفاع “قله b” از «کانگچن‌جونگا» بلندتر تشخیص داده شد؛ ولی اثبات آن به محاسبات و مشاهدات دقیق‌تری نیاز داشت. در ابتدا ارتفاع قله حدود ۹۲۰۰ متر برآورد شد ولی تاثیر پدیده “شکست نور” در آن لحاظ نشده بود.

دو سال بعد (۱۸۵۲) پس از انجام مشاهدات بیشتر و محاسبات دقیق‌تر توسط «رادهانات سیکزار» ریاضی‌دان هندی “قله b” که اکنون “XV” (قله شماره ۱۵) نامیده می‌شد، بعنوان بلندترین کوه جهان اعلام شد؛ ولی اعلان رسمی آن چند سال دیگر طول کشید تا نهایتاً در ماه مارس ۱۸۵۶ (اسفند ماه ۱۱۱۲) نتایج بررسی‌های «اندرو واو» طی نامه رسمی به قائم‌مقام «کلکته» اعلام شد. در این نامه ارتفاع قله «کانگچن‌جونگا» ۸۵۸۲ و ارتفاع قله “۱۵” ۸۸۴۰ متر عنوان شده بود.

جالب اینکه طبق محاسبات، ارتفاع قله “XV” دقیقا ۲۹۰۰۰ فوت برآورد شده بود که برای اجتناب از اتهام انجام محاسبات سرسری و گِرد کردن، عدد ۲۹۰۰۲ فوت برای عموم اعلام شد!

چالش بعدی نامگذاری کوه بود. «اندرو واو» به علت عدم وجود نام محلی مشترک و به احترام «سِر جورج اورست»، نام «Everest» را برای این کوه برگزید. در ابتدا انجمن جغرافیای سلطنتی انگلیس و شخص «جورج اورست» بدلیل سخت بودن تلفظ و نوشتن «اورست» برای مردم محلی، آن را رد کردند، اما سرانجام در سال ۱۸۶۵ نام «اورست» رسمأ بر بلندترین قله جهان نهاده شد.
نام نپالی این کوه «ساگارماتا» Sagarmāthā به معنی سر آسمان است و نام تبتی آن «چومولونگما» Chomolungma به معنی الهه مادر جهان (مادر مقدس) است.

ترجمه و گردآوری: فرزین فیروزی

عکس: نقشه مشاهدات تیم نقشه‌برداری

برداشت مطلب از: کانال باشگاه کوه‌نوردان ‌ایران