تا چند سال پیش که استفاده از ظروف یک بار مصرف پلاستیکی هنوز در میان مردم متداول نشده بود، مردم مواد غذایی خود را در کاسه های فلزی و ملامینی می‌ریختند اما امروزه به علت راحتی استفاده از ظروف یک بار مصرف، تولید این ظروف افزایش یافته است.
سالانه میلیون‌ها تن پلاستیک در صنایع بسته‌بندی استفاده می‌شود، موادی که زمان برگشت آن‌ها به طبیعت ۳۰۰ تا ۵۰۰ سال طول می‌کشد.
ظروف یک‌بار مصرف پلی استایرنی که به طور عمده در بازار وجود دارد، از مونومر استایرن تشکیل شده است. استفاده از مواد پلی استایرن (ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی) برای مواد غذایی گرم و داغ از نظر بهداشتی به هیچ عنوان مناسب نیست چون این ظروف همیشه مقداری استایرن آزاد در ترکیبات پلیمری خود دارند که فوق‌العاده سمی و سرطان‌زاست و در مواجهه با دمای بالاتر از ۶۵ درجه سانتی‌گراد آزاد شدن این مونومر تأثیرات سرطان‌زایی را در بر دارد. به همین دلیل نگهداری، حمل و بسته‌بندی غذا با دمای بالاتر از ۶۵ درجه در این ظروف ممنوع است. با توجه به این که فرآیند آزاد شدن این مونومر در مواجه با چربی تسریع می‌شود، بسته‌بندی مواد غذایی چرب نیز در این گونه ظروف ممنوع است.
رنگی کردن این ظروف علاوه بر انتقال مواد تشکیل دهنده پلاستیک سایر مواد افزودنی شیمیایی را نیز به داخل غذا وارد می‌کند و اثرات سوء بیشتری بر سلامت دارد. ظروف پلاستیکی جایگاه ویژه‌ای در زندگی ما دارند و حذف آن‌ها غیر ممکن است.
چاره چیست؟
با توجه به مشکلات اشاره شده در خصوص ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی چاره این است که از ظروفی استفاده شود که کمترین آسیب را به سلامتی و محیط زیست بزند پس باید به سمت استفاده از ظروف یک‌بار مصرف گیاهی رفت.
از آن جایی که این ظروف قابلیت تجزیه سریع در خاک را دارند اثرات سوء زیست محیطی نیز ندارند و چون در این ظروف کنشی بین ماده غذایی و ظرف وجود ندارد بنابراین می‌توان از آن‌ها برای انواع غذاها و مایعات گرم و حتی روغنی استفاده کرد. در ظروف یک‌بار مصرف گیاهی به دلیل ماهیت مواد تشکیل دهنده گیاهی (به طور عمده) نشاسته، مواد سمی شیمیایی وارد غذا نمی‌شود و سلامت افراد را تهدید نمی‌کند ضمن این که این ظروف در خاک و طی مدت حداکثر ۶ ماه به چرخه طبیعت بر می‌گردند.
مواد تشکیل دهنده ظروف یک‌بار مصرف گیاهی
مواد تشکیل دهنده ظروف یک‌بار مصرف گیاهی، از مواد طبیعی گیاهی نظیر نشاسته ذرت، سیب زمینی و گندم ساخته می‌شود. نشاسته به طور طبیعی یک پلیمر گیاهی ضعیف است که خاصیت هیدروفیلی (آب دوست) دارد، پس باید به پلیمر قوی تبدیل شود، افزودن اسیدهای چرب گیاهی مانند استاریک اسید و اولئیک اسید باعث می‌شود تغییراتی در ترکیب اولیه به وجود آید و با تشکیل گروه استری با زنجیره طویل کربنی خاصیت آب گریزی ایجاد شود.
مزایا
با توجه به این که این ظروف از مواد طبیعی گیاهی نظیر نشاسته ذرت، سیب زمینی و گندم ساخته شده و در تولید آن‌ها از موم عسل، روغن‌های گیاهی و گلوتن به منظور ایجاد خاصیت پلیمری و ضدآب (آب گریزی) استفاده شده، دارای مزایایی هستند که از جمله فواید این محصولات به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
• به دلیل عدم استفاده از مواد شیمیایی در هنگام استفاده از مواد داغ و چرب هیچگونه مواد مضری از آن وارد غذا نمی‌شود. به عبارتی این ظروف عاری از هرگونه اثرات مضر و عکس‌العمل‌های شیمیایی در تماس با مایعات و غذاهای داغ هستند.
• دوره تجزیه پذیری آن‌ها کوتاه است. زمان برگشت این ظروف به طبیعت ۵ تا ۶ ماه بدون هیچ آسیب زیست محیطی می‌باشد.
• این ظروف مقاوم در برابر حرارت هستند یعنی در دمای بالاتر نیز می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.
• وابستگی به مواد نفتی ندارند.
معایب
• از عیوب این ظروف می‌توان به این نکته اشاره کرد که ممکن است در صورت ریختن مایعات در این ظروف کمی بوی نشاسته حس شود که به دلیل استشمام همزمان احساس می‌شود که مزه مایعات تغییر کرده است، البته این بو اندک است و ممکن است تنها برخی از افراد متوجه آن شوند.
چگونه می‌توان مطمئن شد که این ظروف سالم هستند؟
• باید دقت شود تا ظروف سطح یکنواختی داشته باشند.
• هنگامی که جلوی نور گرفته می‌شوند رگه رگه نباشند و تیرگی و لکه سیاه در آن‌ها مشاهده نشود.
در این صورت می‌توان از سلامت ظرف مطمئن شد.
نظر متخصصان تغذیه و سلامت
انستیتو سرطان فرانسه میزان سرطان‌زایی ظروف پلی استایرنی را از درجه ۳ به درجه ۲ کاهش داده یعنی آن‌ها را مواد خطرناک اعلام کرده است.
کارشناسان و مسئولان بهداشتی می‌گویند: ظروف یک بار مصرف گیاهی سالم‌ترند. متخصصان تغذیه و سلامت می‌گویند: استفاده از ظروف یک بار مصرف پلی استایرن و بسیاری از ظروف کاغذی موجود در بازار (به علت دارا بودن لایه ای از پلاستیک در رویه داخلی ظرف) موجب از بین رفتن ویتامین‌ها و پروتئین‌های موجود در غذا، ورود مواد سمی به غذا و تجمع این مواد سمی در بافت چربی بدن که به تدریج موجب خستگی، عصبیت، بی‌خوابی، کم شدن پلاکت‌ها و گلوبولین، غیرعادی شدن کروموزوم‌ها، شیوع انواع سرطان‌ها (سرطان کبد، ریه و پروستات) و انتقال مواد خطرناک از طریق ژن‌ها از نسلی به نسل دیگر خواهد شد.
این در حالی است که معضل پراکنش زباله‌های پلاستیکی در جای جای کشور و ورود مواد سمی حاصل از تجزیه این مواد به چرخه غذایی موجودات نیز موجب ایجاد بسیاری از مشکلات زیست محیطی شده است؛ لذا طبق دستور وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، استفاده از ظروف یک بار مصرف پلی استایرن در کلیه‌ی بیمارستان‌ها، سالن‌های غذاخوری، بوفه‌ها، رستوران‌ها، هتل‌ها، دانشگاه‌ها و … برای مصرف مواد غذایی داغ، چرب و مواد غذایی اسیدی که موجب آزاد شدن مواد شیمیایی و حل شدن استایرن های آزاد این ظروف در مواد غذایی می‌شود منع شده است.
دکتر حسن امامی رضوی، معاون سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید: «ظروف یک‌بار مصرف گیاهی به تایید وزارت بهداشت رسیده و این وزارتخانه از تولید و عرضه این ظروف حمایت می‌کند».
وی می‌افزاید: «ظروف یک‌بار مصرف گیاهی منشأ نشاسته داشته و عیوب و مضرات ظروف یک‌بار مصرف عادی را ندارند«.
این ظروف برای سلامتی مضر نیست و عوارض آلرژیک و سرطان‌زایی ندارد و می‌تواند جایگزین خوبی برای ظروف فعلی باشد.
ظروف یک‌بار مصرف گیاهی تماماً از گیاه و با ترکیبی از نشاسته ذرت، موم عسل، روغن گیاهی، سلولز و فیبرهای گیاهی ساخته می‌شود و طبق آزمایشاتی که از سوی وزارت بهداشت انجام شده به هیچ عنوان برای سلامت انسان مضر نیست.
همچنین سال‌ها طول می‌کشد تا ظروف پلاستیکی به چرخه طبیعت بازگردد و البته پس از بازگشت نیز با توجه به مواد شیمیایی که دارد، برای گیاهان خوب نیست و آن‌ها را آلوده می‌کند و در صورت ترکیب با اکسیژن هوا نیز آلودگی ایجاد می‌کند.
ظروف یک‌بار مصرف گیاهی به طور مستقیم خوراک دام و طیور می‌شوند ضمن این که قابلیت آن را دارند تا در کمتر از شش ماه به طبیعت باز گردند. خوشبختانه ایران در جهان پس از کشورهای آمریکا، آلمان، انگلیس و ایتالیا، پنجمین کشوری است که به فناوری تولید ظروف یک‌بار مصرف گیاهی دست یافته و به عنوان تنها تولید کننده این نوع ظروف در خاورمیانه شناخته شده است.
برداشت از: سایت تبیان