آیا تا به حال به این فکر کرده اید که ارتفاع زدگی چیست؟ یا اینکه بین کم آب شدن بدن و ارتفاع زدگی چه رابطه ای وجود دارد؟ کمیته پزشکی فدراسیون جهانی کوهنوردی (UIAA) به این پرسش ها و ابهامات دیگری مانند مصرف قرص دیاموکس (استازولامید) و شناخت عوامل خطر ساز در ارتفاع زدگی پاسخ می دهد:

۱)ارتفاع زدگی چیست؟

ارتفاع زدگی به سه نوع تقسیم می شود، کوه گرفتگی حاد (AMS)، که در اصل بروز سردرد و تهوع در ارتفاعات بالای ۳۰۰۰ متر بوده و یک عارضه خوش خیم محسوب می شود. دو نوع دیگر یعنی اِدم ریوی ارتفاع زیاد (HAPE) و اِدم مغزی ارتفاع زیاد (HACE) تهدیدی برای حیات محسوب می شوند که در اثر آب آوردن ریه و آب آوردن مغز ایجاد می گردند. درمان اصلی ارتفاع زدگی کم کردن ارتفاع و فرود می باشد.

۲)آیا آبرسانی به بدن از ارتفاع زدگی پیشگیری می کند؟

در حال حاضر اطلاعات بسیار اندکی در رابطه با تاثیر خاص مصرف آب در بیماری ارتفاع زدگی وجود دارد. در هر حال کم آب شدن بدن در کوهستان جالب نیست چرا که علایمی مشابه با ارتفاع زدگی (سردرد و تهوع) برای کوهنورد ایجاد می کند. بنابراین فرد به هیچ وجه نباید با تصور جلوگیری از ارتفاع زدگی با نوشیدن مایعات بیش از اندازه، باعث کاهش سطح سدیم (Hypernatremia) در بدن خود شود. زیرا کاهش شدید سدیم ممکن است به تغییرات وضعیت ذهنی منجر شود.

۳)آیا آمادگی جسمانی بالا از ارتفاع زدگی جلوگیری می کند؟

اگرچه خوب است که با آمادگی جسمانی بالا به کوه بروید اما هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد آمادگی جسمانی بالا باعث کاهش ارتفاع زدگی می گردد. در واقع افرادی که بدنی آماده تر دارند ( به عنوان مثال دوندگان ماراتون) معمولا در ارتفاعات، بیش از سایرین خود را به چالش می اندازند و همین فعالیت بیش از حد، خود یک عامل خطر در بحث ارتفاع زدگی می باشد.

۴)آیا مصرف الکل در ارتفاعات دردسر ساز است؟

احتمالا چون الکل تنفس فرد را سطحی و کم اثر میکند و از آنجا که تنفس عمیق، اساس هم هوا شدن و تطابق بدن با ارتفاع می باشد، بایستی از الکل یا هر ماده دیگری ( مثلا قرص های خواب آور) که تنفس را محدود کند اجتناب کرد. به علاوه الکل باعث از دست رفتن آب بدن و بروز کم آبی می گردد که علایمی مشابه ارتفاع زدگی را ایجاد می نماید.

۵)آیا در ارتفاعات باید قرص دیاموکس (استازولامید) مصرف کنیم؟

کوهنورد می بایست با صعودهای مرحله ای، اجازه دهد فرآیند هم هوایی روی بدن وی صورت گیرد. مصرف دارو و قرص در کوهنوردی اکیدا ممنوع می باشد. هرچند برای افرادی که با هواپیما به مناطق مرتفع سفر می کنند و یا افرادی که در عملیات های نجات کوهستان شرکت می کنند ( که در هر دو حالت مجالی برای هم هوایی وجود ندارد) مصرف دیاموکس ( ۱۲۵میلی گرم) در صورت نداشتن سابقه حساسیت، جهت پیشگیری منطقی خواهد بود.

۶)چرا از میان افراد با شرایط سنی و سابقه یکسان، ممکن است فردی دچار ارتفاع زدگی شود در حالی که دیگری بدون ارتفاع زدگی با همان سرعت حتی به ارتفاعات بالاتر نیز صعود میکند؟

سوال جذابی است. برخی افراد ممکن است نسبت به دیگران مستعد این بیماری باشند. احتمالا ژنتیک در این میان نقش دارد. بنابراین این نکته میتواند در انتخاب همنورد برای شما مهم شود!

۷)آیا اسهال نیز بخشی از مشکلات ارتفاع زدگی است؟

خیر، این طور نیست. بسیاری از مناطق مرتفع جهان در کشورهای در حال توسعه واقع شده اند که اسهال و استفراغ در آنجا به دلیل فقر بهداشت بسیار شایع است. خیلی مهم است که از پاکیزگی آبی که مینوشید و از سلامت پخت غذایی که میخورید مطمئن شوید و همواره دست های خود را با صابون بشویید تا از این دردسر شایع در امان بمانید. اسهال هنگام کوهنوردی در کشورهای در حال توسعه مورد رایج تری نسبت به ارتفاع زدگی است.

۸)سرعت ایمن برای صعود چه سرعتی است؟

معمولا توصیه می شود از ارتفاع ۲۷۰۰ متر به بعد، نسبت به ارتفاعی که شب را در آنجا استراحت کرده اید بیش از ۴۰۰ متر صعود نکنید. راه حل “شب خوابی زیر محلی که قرار است به آن صعود کنیم” می تواند به فرآیند هم هوا شدن بدن کمک کند. اما برای انجام این کار نباید به خودمان نیز فشار بیاوریم. یک روز استراحت به ازای دو روز صعود هم میتواند مفید باشد. با وجود همه این ها در زمان صعود، “گوش دادن” به بدن، شاید مهمترین راهنما باشد و نباید خود را برای پیروی بی چون و چرا از این قواعد تحت فشار بگذاریم.

۹)عوامل خطر در ارتفاع زدگی کدامند؟

در ارتفاعات زیاد، داشتن سابقه ارتفاع زدگی حتی در صعودهای تدریجی مهمترین عامل خطر محسوب می شود. صعود های خیلی بلند ، خیلی سریع ( سوال هشت را بخوانید) و فعالیت های فیزیکی بیش از حد، عوامل اصلی خطرساز در رابطه با ارتفاع زدگی هستند. مصرف زیادی الکل، قرص های خواب آور، شرایط پزشکی خاص مثل بیماری های ریوی مزمن (برای مثال فیبروز، آمفیزم) و عفونت های دستگاه تنفسی ( مثلا یک سرماخورگی ساده ) همگی ممکن است زمینه ارتفاع زدگی را فراهم کنند. لازم به ذکر است بیماری هایی چون فشار خون بالا، دیابت و حتی بیماریهای شریان کرونر قلبی در صورتی که کنترل شده و پایدار باشند به خودی خود، از عوامل زمینه ساز ارتفاع زدگی محسوب نمی شوند.

۱۰)من غالباً شب ها در ارتفاعات به دلیل احساس خفگی از خواب بیدار می شوم و اضطراب زیادی دارم. چه کار باید بکنم؟

این پدیده احتمالا به دلیل نفس نفس زدن های بیش از حد در ارتفاع ایجاد میشود و میتواند منجر به اضطراب شدید گردد. این یک مشکل شایع به حساب می آید. طبق داده های موثق مصرف استازولامید دوز کم (۱۲۵ میلی گرم قبل از شام) نفس نفس زدن بیمار را کاهش می دهد و سطح اکسیژن را بالا می برد بنابراین احساس خفگی را از شما دور می سازد.

تهیه و ترجمه : بهاره مرزبان

منبع: فدراسیون جهانی کوهنوردی http://www.theuiaa.org

برداشت از سایت گروه کوهنوردی مهرگان کرمان

تصویر: برنامه گروه کوهنوردی سپهر – قله شاهو – مهر ۱۳۹۴